Zdrowy niczym mumia?

Zmumifikowany kot (© swamibu)

Jakiś czas temu przez portale informacyjne przewinęła się wiadomość, że rak jest chorobą nową, bo niemal nie ma jego śladów w egipskich mumiach. Przebadano tysiące mumii, a tu raptem jeden przypadek nowotworu. A zatem to choroba cywilizacyjna, nasi przodkowie nie znali raka, to my go stworzyliśmy. Tak ogłosili uczeni. Oj, naprawdę?

Naprawdę Manchester University wypuścił informację prasową opisującą publikację David i Zimmermanna, która ukazała się w dziale Perspectives październikowego numeru czasopisma Nature Reviews in Cancer (czyli nie jest to artykuł opisujący wykonane przez autorów eksperymenty, ale przegląd tego, co wiadomo o temacie, analizę i próbę interpretacji). Do tego to, co pojawiło się na portalach informacyjnych, bazowało raczej na informacji podanej przez dział PR uniwersytetu, a nie na właściwej publikacji. A informacja prasowa rządzi się swoimi prawami. Jak to zwykle bywa,  w porównaniu do publikacji pozbawiona była zastrzeżeń i niuansów, za to zawierała kategoryczne w tonie wypowiedzi autorów i w sumie wyglądało to trochę jak na tym rysunku z wcześniejszej notki.

Mamuty nadchodzą

W Nature pojawiła się praca (Miller i in. 2008), opisująca sekwencjonowanie mamuta. Tym razem to nie mały genom mitochondrialny, ale ponad 4 miliardy par zasad uzyskanych z włosów kilku okazów, w tym 3,3 mld zasad, które są podobne do słonia, więc można je rzeczywiście uznać za genom mamuta włochatego Mammuthus primigenius. Te pozostałe fragmenty DNA pochodzą od innych organizmów. Część jest bakteryjna, ale autorom udało się uniknąć zanieczyszczeń ludzkim materiałem genetycznym. Na podstawie wyliczeń  oraz porównań z innymi gatunkami zwierząt można przypuścić, że poznaliśmy właśnie ok. 70% genomu jądrowego mamuta. Jeśli te szacunki są prawidłowe, oznaczałoby to, że całość miała ok. 4,7 mld par zasad – byłby to chyba największy znany ssaczy genom. Naukowcy podkreślają ponadto, że wyliczenia mogą być niedoszacowane, ponieważ użyta do sekwencjonowania metoda daje krótkie kawałki, przez co porównanie z innymi genomami jest obarczone sporym ryzykiem błędu. ALe to i tak olbrzymi postęp – udało się zsekwencjonować znaczną część genomu zwierzęcia, które zmarło ok. 20 tysięcy lat temu.

Rudy jak Neandertalczyk?

Całkiem możliwe, że Neandertalczycy jednak mieli rude włosy. Takie hipotezy pojawiały się już wcześniej. Być może nasza pula genowa zawiera allele pochodzące od Neandertalczyków. Niektórzy uważali, że mogliśmy dostać od nich także allel genu MC1R dający rude włosy, ponieważ występuje tylko w populacji europejskiej, a dodatkowym argumentem były badania, z których wynikało, że allel ten powstał 100 000 lat temu. Jednak późniejsze badania sugerowały, że jest on znacznie młodszy – ma zaledwie 20 000 lat, czyli powstał zbyt późno, żeby móc go uznać za spadek po naszych neandertalskich kuzynach. Uznano więc, że nie odziedziczyliśmy po nich rudych włosów.

Jeszcze o genach Neandertalczyka

Kilka miesięcy temu opublikowano wstępne wyniki z badań zajmujących się rozszyfrowywaniem genomu Neandertalczyka. Wnioski dwóch grup, które się tym niezależnie zajmują, były nieco inne. Zespół Rubina nie znalazł śladów, które mogłyby sugerować, że ludzie współcześni krzyżowali się z neandertalczykami, natomiast zespół Pääbo twierdził, że ich dane sugerują przepływ genów między tymi populacjami, i to raczej od ludzi do neandertalczyków. Grupa Pääbo wyliczyła też, że ostatni wspólny przodek ludzi współczesnych i neandertalczyków żył później, niż według wyliczeń zespołu Rubina, które są bliższe wcześniejszym ustaleniom. Różnice w wynikach obu zespołów sprowokowały kolejnych naukowców do zajęcia się analizą neandertalskich sekwencji.

Suwałki żądają dostępu do mleka

Mimo, że informacje o kolejnych badaniach na temat historii tolerancji laktozy (czyli cukru mlecznego) pojawiły się już na blogu Archeowieści, postanowiłam też o nich napisać, skoro już tak się o genetyce tej cechy rozpisałam poprzednio (spis postów na końcu).

Wśród naukowców dominuje podparta badaniami genetycznymi hipoteza, że allele niosące utrzymującą się u dorosłych tolerancję na laktozę były rzadkie, a rozpowszechniły się dopiero wtedy, kiedy ludzie udomowili bydło i zaczęli korzystać z jego mleka. O tym, jak wygląda podpis naturalnej selekcji w genie kodującym laktazę (czyli enzym trawiący laktozę), wspominałam wcześniej. Jednak są i tacy, którzy wspierają konkurencyjną hipotezę – mianowicie twierdzą, że pić mleko zaczęto tylko w tych populacjach, w których tolerancja laktozy już występowała stosunkowo często. Badania zespołu Marka Thomasa to kolejny argument przeciwko tej drugiej hipotezie.

Neandertalczyk powraca

Nature i Science publikują wieści z frontu rozszyfrowywania genomu Neandertalczyka. Dwie grupy naukowców zsekwencjonowały ponad milion par zasad DNA neandertalczyka. Dla porównania ludzki genom ma ponad trzy miliardy par zasad, czyli to dopiero początek. Nowopoznane sekwencje to genom jądrowy. DNA mitochondrialne zostało poznane już wcześniej. Svante Pääbo – szef jednego z zespołów – planuje zakończyć sekwencjonowanie całego genomu neandertalczyka w ciągu dwóch lat.

Zgodnie z przewidywaniami genomy człowieka i neandertalczyka są w 99,5% identyczne (człowieka i szympansa – w 98%). Ekipa Rubina ocenia, że nasz ostatni wspólny przodek żył około 700 tys. lat temu, natomiast ekipa Pääbo sugeruje, że było to między 465 a 569 tys. lat temu. Ta druga grupa szacuje również, że populacja, z której wywodzą się zarowno ludzie współcześni, jak i neandertalczycy, liczyła około 3000 osobników.